Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu là 10 nguyên nhân sau đây. Trong 56,9 triệu người chết trên toàn thế giới vào năm 2016, hơn một nữa (54%) do 10 nguyên nhân sau đây:

Thiếu máu cơ tim và đột quỵ gây tử vong hàng đầu, nguyên nhân này gây nên 15,2 triệu người chết trong năm 2016. Đây cũng là bệnh lý gây nên tử vong hàng đầu trong vòng 15 năm qua.

Tiếp đến là bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính đã lấy đi 3 triệu người trong năm 2016, trong khi ung thư phổi bao gồm cả ung thư khí quản và ung thư phế quản gây nên 1,7 triệu cái chết. Tiểu đường làm 1,6 triệu người chết trong năm 2016, ít hơn 1 triệu so với năm 2000. Chết do chứng giảm trí nhớ đã tăng gấp đôi giữa các năm 2000 và 2016, trở thành nguyên nhân đứng thứ 5 trong các nguyên nhân gây tử vong  trong năm 2016 trong khi năm 2000 nguyên nhân này đứng thứ 14 trong các nguyên nhân gây tử vong trên toàn cầu.

Viêm phổi vẫn là nguyên nhân chủ yếu gây tử vong trong số các tử vong do bệnh lây nhiễm, làm cho 3 triệu người chết trên thế giới năm 2016. Tỷ suất tử vong do các bệnh tiêu chảy giảm 1 triệu giữa năm 2000 và năm 2016, nhưng vẫn làm cho 1,4 triệu người chết năm 2016. Tương tự số bệnh nhân chết do lao phổi giảm trong cùng giai đoạn, nhưng vẫn là một trong mười nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên phạm vi toàn cầu và đã làm cho 1,3 triệu bệnh nhân tử vong. HIV/AIDS không còn nằm trong số 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu nữa nhưng vẫn cướp đi sinh mạng của một triệu người năm 2016 so với 1,5 triệu năm 2000.

Tai nạn giao thông làm 1.4 triệu người chết năm 2016, khoảng 74% trong đó là nam giới và trẻ em trai.

Hơn 50% tử vong tại các quốc gia có thu nhập thấp năm 2016  (nhóm I), thứ tự các nguyên nhân như sau: Các bệnh lây nhiễm, tử vong mẹ tăng trong thời gian mang thai và sinh đẻ, suy dinh dưỡng. Nguyên nhân tương tự ở các quốc gia có thu nhập cao tử vong thấp hơn 7%. Viêm phổi là nguyên nhân tử vong tương tự ở tất cả các quốc gia thu nhập cao, trung bình và thấp.

Bệnh không lây nhiễm (NCDs) chiêm 71% trong các tử vong trên toàn cầu, dao động 37% ở các quốc gia có thu nhập thấp đến 88% ở các quốc gia có thu nhập cao. Mặc dầu bệnh không lây nhiễm là một trong mười nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, nhưng nếu như phân tích riêng tử vong do các bệnh không lây nhiễm thì 78% tử vong do nguyên nhân này lại xảy ra ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.

Tai nạn thương tích làm cho 4,9 triệu người chết năm 2016, hơn một phần tư trong số đó là do tai nạn giao thông. Ở các quốc gia có thu nhập thấp, tỷ lệ chết do tai nạn giao thông cao nhất chiếm tỷ lệ 29,4 trường hợp trên 100000 người, tỷ lệ chung toàn cầu là 18,8/100000 người. Tai nạn giao thông cũng là một trong mười nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở các quốc gia có thu nhập thấp, trung bình thấp và trung bình cao.

Tại sao chúng ta cần biết các nguyên nhân gây tử vong? Bởi vì biết được số người chết hàng năm và nguyên nhân gây chết có ý nghĩa rất lớn trong đánh giá tình trạng bệnh lý và thương tích đang ảnh hưởng đến cộng đồng dân cư, cũng như đánh giá hoạt động hiệu quả của hệ thống y tế của quốc gia đó. Từ đó, đưa ra giải pháp can thiệp hiệu quả. Cụ thể như ở quốc gia nào có tỷ lệ tỷ vong cao do bệnh lý về tìm mạch, thì ưu tiên can thiệp để giải quyết nguyên nhân đó trước, ngược lại ở đâu có tỷ lệ tử vong do viêm phổi cao, thì ưu tiên tác động giải quyết nhiễm khuẩn hố hấp…

Từ những phân tích, đánh giá của WHO, tất cả các quốc gia trên phạm vi toàn cầu, các cộng đồng dân cư có sự phân tích, đánh gía cụ thể tình hình sức khỏe của quốc gia mình nói chung, các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu nói riêng từ đó đưa ra giải pháp tác động cụ thể, hiệu quả.

Riêng Phú Yên, mô hình bệnh tật ở địa phương cũng có những thay đổi theo chiều hướng chuyển mô hình bệnh tật các bệnh nhiễm trùng chiếm tỷ lệ cao, sang mô hình bệnh tật các bệnh lý không lây nhiễm tăng, tai nạn thương tích vẫn chiếm tỷ lệ khá cao và là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu…

Vì vậy, trong thời gian tới bên cạnh các giải pháp nâng cao dịch vụ khám chữn bệnh tại các cơ sở y tế, hoạt động quản lý sức khỏe toàn dân, giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng, khám chữa bệnh theo nguyên lý Y học gia đình và đặc biệt quản lý sức khỏe từng bệnh nhân thống nhất (bệnh án điện tử)…sẽ giúp chúng ta giải quyết tốt cấc bệnh lý cho từng cá nhân, tình hình sức khỏe của từng cộng đồng và giảm tử vong do các bệnh lý gây ra.

THÀNH CHUNG

Dựa theo: The top causes of death, 24 May 2018- WHO