Bệnh goutte (gút) bệnh lý viêm khớp do rối loạn chuyển hóa a xít uric trong máu gây lắng đọng tinh thể u rát (là dạng muối của a xít u ríc) gây viêm khớp và làm cho người bệnh hết sức đau đớn nhất là khi cử động. Ai đã từng bị những cơn đau do gút hành hạ mới biết được mức độ nguy hiểm của căn bệnh này. Cho đến nay, người ta vẫn chưa hiểu đầy đủ về nguyên nhân gây bệnh gút, nhưng yếu tố gene được xác định, có một số tổn thương ở một số gene làm cho tần xuất mắc bệnh ở người đó cao hơn người khác. Cơ chế bệnh sinh gây bệnh gút được mô tả là do sự rối loạn chuyển hóa purin thành các a xít u ric, khi a xít u ríc tăng nhiều không được đào thải ra bên ngòai qua gan và thận sẽ tạo thành các tinh thể u rát. Các tinh thể u rát này được hình thành lắng đọng tại các khớp gây viêm, đau đơn khi cử động khớp. Viêm khớp lâu ngày sẽ dẫn đến biến dạng khớp, hạn chế cử động nên bệnh nhân trở thành tàn phế, xa hơn nữa bệnh gút còn gây suy gan, suy thận…

Ai đã từng bị những cơn đau do gút hành hạ mới thấy được khổ sở do căn bệnh gây nên. Những cơn đau xuất hiện khi cử động, các khớp bị xưng, nóng đỏ đau làm cho người bệnh ê ẩm khắp người, không dám cử động. Một số bệnh nhân bị gút lâu ngày tại các khớp nổi lên các u cục (hạt tophi), các hạt tophi thường sắc nhọn nên gây tổn thương bao khớp và gây đau đớn vô cùng khi bệnh nhân cử động. Nhiều bệnh nhân trở nên tàn phế do khớp bị biến dạng không đi lại được, thậm chí có người phải nằm tại chỗ làm ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng sống, kinh tế gia đình và xã hội.

Vậy làm thế nào để không bị bệnh gút, cũng như hạn chế những cơn đau do gút gây ra là điều quan tâm của rất nhiều người, nhất là những người có thói quen thích ăn hải sản, những người thừa cân, béo phì hay uống rượu bia.

Người ta hay nói “Thượng đế ăn ở công bằng, người không bao giờ cho ai tất cả mọi thứ, cũng không bao giờ lấy của ai tất cả mọi thứ”.Quả đúng như vậy, bệnh gút hay gặp ở những người ăn uống đầy đủ, nên bệnh gút còn được gọi là bệnh của người giàu. Nhưng hiện nay, tần suất bị bệnh gút có xu hướng gia tăng và gặp ở tất cả những người kể cả người nghèo.

Nhiều tài liệu cho thấy, bệnh gút do tăng a xít u ric trong máu là một trong những bệnh rối loạn chuyển hóa tương đối, dễ kiểm soát bằng chế độ ăn so với các rối loạn chuyển hóa khác. Chẳng hạn như, bệnh đái tháo đường do rối lọan chuyển hóa glucose vì tuyến tụy không tiết hoặc tiết không đủ insulin, còn rối loạn mỡ máu (tăng lượng mỡ trong máu) do rối loạn các quá trình chuyển hóa đường, mỡ trong máu gây ra rất khó kiểm soát chỉ bằng chế độ ăn đơn thuần. Còn rối loạn chuyển hóa a xít u ríc được chứng minh là do sự gia tăng các chất có chứa nhân purin bởi vì a xít u ric là sản phẩm cuối cùng trong quá trình chuyển hóa của chất purin. Purin trong cơ thể là một hợp chất nitơ có cấu trúc phân tử hai vòng liên kết với các phần phụ khác nhau tạo nên 2 loại nucleotid là Adenin và Guanin.

A xít u ríc có trong máu từ hai nguồn từ thực phẩm có chứa nhân purin, chiếm đến 80%, còn 20% là do quá trình thoái biến của các a xít nucleotide trong cơ thể. Nhận biết được vấn đề này hết sức quan trọng trong kiểm soát và khống chế nồng độ a xít u ric trong máu cũng như kiểm soát được bệnh gút.

Từ cơ chế bệnh sinh của gút và vai trò của thực phẩm, chế độ ăn uống tác động đến diễn biến của bệnh mỗi người nhất là những người có nguy cơ cao cần thực hiện chế độ ăn hợp lý để phòng ngừa, cũng như không chế bệnh.

Như trên đã đề cập, bệnh gút là do sự gia tăng của a xít u ric trong máu mà nguyên nhân này 80% là từ bên ngoài đưa vào ( từ thức ăn có chứa nhân purin), 20% còn lại do chính sự thoái biến a xit nuclotide trong cơ thể. Vì vậy, để giảm được nồng độ a xít u ric chỉ cần có chế độ ăn các thực phẩm chứa ít nhân purin là hiệu quả. Khi đã có các cơn đau do gút thì bên cạnh chế độ ăn, cần sử dụng các thuốc theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Sau đây là cách ăn uống và các thực phẩm ít nhân purin để mọi người tham khảo áp dụng cho mình nhất là trong những dịp Tết đến xuân về. Các thực phẩm có chứa nhân purin được chia thành nhiều nhóm: nhóm có ít nhân purin tức là nhóm có từ 0-50mg purin/100g thực phẩm; từ 50-150mg purin/100g thực phẩm là trung bình; từ 150 – 1000mg purin/100g thực phẩm là nhóm giàu purin.

Trong nhóm ít purin có trái cây, rau. Trong hầu hết các loại trái cây và rau xanh thường chứa rất ít hoặc không chứa nhân purin trừ các loại trong nhóm hai. Sữa, các sản phẩm từ sữa như sữa tươi, kem, sữa chua, phomai, trứng, các sản phẩm như bơ, dầu ăn, mỡ lợn. Đồ uống: trà, café, nước giải khát có chứa caffeinthe, rau tía tô.

Nhóm giàu purin có các loại thịt động vật như gà lôi, chim cút, thịt thú rừng, nội tạng động vật, các sản phẩm từ nội tạng động vật; Các sản phẩm thịt lên men như thịt chua, nem chua; Trứng cá: có nhiều trong trứng cá tuyết, trứng cá muối; Các loại hải sản như các thu, cá trích, sò điệp, cá hồi, tôm hùm, tôm càng, cá cơm, cá mòi, nước mắn…

Nhóm có purin trung bình là thịt gia cầm như; thịt gà, thịt vịt, gà tây, ngỗng…,.Các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu, thịt lợn, chế phẩm từ các loại thịt như xúc xích, thịt xông khói…Các loại cá ( trừ các loại trong nhóm thứ nhất), hàu, vẹm, tôm, cua…,.Ngũ cốc nguyên cám bao gồm cả bột yến mạch và gạo lức, Các loại đậu như đậu tương, đậu xanh, đậu phộng, bơ đậu phộng, đậu hà lan, đậu phụ, bột đậu nành, hạt điều…,Các loại rau xanh như măng tây, bơ, nấm, bông cải, cải xoăn, rau bina…

Từ hiểu biết đó, người có a xít u ric máu cao (> 420mmol/lít đối với nam; >360mmol/lít đối với nữ) nên hạn chế ăn các thực phẩm có nhân purin trung bình, tuyệt đối không dùng thực phẩm nhóm giàu purin nhất là người đã bị bệnh gut; nên ăn thực phẩm nhóm ít purin. Hơn nữa, trong bia rượu là những thức uống cũng làm tăng quá trình chuyển hóa để tạo a xít u ric.

Để mọi người không phải lo âu, đau đớn do gút gây ra, mỗi người cần ăn uống phù hợp với tình hình sức khỏe của mình để sống vui, sống khỏe, sống có ich nhất là trong các dịp Tết đến xuân về.

TTUT. BSCK1. Nguyễn Vinh Quang

Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên